Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει το σχετικό ρεπορτάζ του Guardian (αναλυτικά διαβάστε στο: https://www.theguardian.com/business/2017/nov/19/gig-economy-ruling-deli…), o οποίος έχει καταπιαστεί πολλάκις με το ζήτημα, πρόκειται για έναν τομέα «που βασίζεται σε συμβάσεις ορισμένου χρόνου ή σε αυταπασχολούμενους. Αντί για έναν σταθερό μισθό, όσοι δουλεύουν σε αυτήν, πληρώνονται ανά πρότζεκτ. Ως αυταπασχολούμενοι δεν έχουν δικαίωμα στον εθνικό κατώτατο μισθό ή τις παροχές ασθενείας, το επίδομα αδείας ή την αποζημίωση απόλυσης και δεν έχουν καθορισμένο ωράριο».
Παρ΄ ότι έχει επεκταθεί σε πάνω από 10 χώρες, κυρίως σε Σκανδιναβία και Βαλτική, στην Ελλάδα δεν έχουμε «βιβλιογραφία», δεδομένου ότι αποτελεί «νέα αγορά» για αυτές τις πλατφόρμες. Οι οποίες, σημειωτέον, (αυτο)παρουσιάζονται ως διαρκώς φέρουσες καινοτομίες. Η ίδια ηWolt, μεταξύ άλλων, διαφημίζει την ανάπτυξη υπηρεσίας με ρομπότ-delivery που κινούνται μόνα τους (περισσότερα εδώ https://wolt.com/blog/hq/2016/11/28/yes-wolt-testing-food-deliveries-rob…).
Σημειώνουμε παρενθετικά ότι η Uber (η οποία επίσης διαθέτει την πλατφόρμα Uber eats) είναι σε διαπραγματεύσεις για την εξαγορά της Deliveroo έναντι πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με το Bloomberg (όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα euro2day.gr, 21/9/2018).
Και σε αυτήν, όπως ακριβώς και στη Wolt, δεν υπάρχουν «εργαζόμενοι» αλλά «συνεργάτες», 15.000 σε όλη τη Βρετανία, με συμβάσεις έργου, αντί για συμβάσεις εργασίας, οι οποίοι πληρώνουν από την τσέπη τους για την ασφάλισή τους, χρησιμοποιούν το δικό τους όχημα και επιβαρύνονται με τα έξοδα συντήρησής του, εργάζονται χωρίς σταθερά ωράρια, χωρίς αργίες, χωρίς καμία κάλυψη σε περίπτωση ατυχήματος κατά την διάρκεια της δουλειάς. Είναι αυτοαπασχολούμενοι… σκλάβοι των οποίων το μεροκάματο συνήθως δεν εξαρτάται από τον μισθό που είναι πολύ χαμηλός, αλλά από τα φιλοδωρήματα. Αποτέλεσμα, να τρέχουν ασταμάτητα για πολλές ώρες, σε συνθήκες άγχους, κούρασης, υπερεργασίας που οδηγούν σε ατυχήματα, συχνά θανατηφόρα, με θύματα νέους ανθρώπους …
Γυρνώντας στην ίδια την πλατφόρμα της Wolt μπορείς να κάνεις «μέσα σε 2 λεπτά» την αίτησή σου, στην οποία καλείσαι να δηλώσεις, πέρα από τα προσωπικά σου στοιχεία, αν έχεις στην κατοχή σου μηχανάκι/scooter, αυτοκίνητο ή ποδήλατο, αν έχεις Apple ή Αndroid Κινητό και πόσες ώρες μπορείς να διαθέσεις την εβδομάδα.
Και μετά, τι;
Η εμπειρία των εργαζομένων: Απόλυτη επισφάλεια, ανελέητος ανταγωνισμός, καμιά κάλυψη
Πίσω από την ιλουστρασιόν εικόνα με τους ευτυχισμένους «συνεργάτες διανομής» που παρουσιάζει η Wolt στην ιστοσελίδα της, αναζητούμε στον βρετανικό Guardian την εμπειρία των ίδιων των εργαζομένων σε τέτοιου είδους «υπηρεσίες», στους οποίους έδωσε το λόγο ο Patrick Collinson, σε ρεπορτάζ που δημοσιεύθηκε το Σάββατο 20 Οκτωβρίου στην ιστοσελίδα της εφημερίδας (https://www.theguardian.com/business/2018/oct/20/deliveroo-uber-workers-…):
«Έπαιρνα όλες κι όλες 20 με 25 λίρες την ημέρα. Μετά, μου έκλεψαν τη μοτοσικλέτα»
Ο 32χρονος Arjun, (δεν είναι αυτό το πραγματικό του όνομα), «συνεργάτης» της Deliveroo στο δυτικό Λονδίνο, περιγράφει:
«Συνδέεσαι για να εργαστείς περίπου στις 6 μ.μ. ή στις 6.30 μ.μ. για τη βραδινή “κίνηση” και διαπιστώνεις ότι υπάρχουν ήδη άλλοι 20 άνθρωποι στο υποκατάστημα, που περιμένουν για δουλειά. Συχνά περιμένετε για μια παραγγελία. Μέχρι τις 7.30 μ.μ. ενδέχεται να έχουν συνδεθεί περί τα 50 άτομα. Τελικά καταλήγεις να βγάζεις από 20 έως 25 λίρες ημερησίως. Δουλεύω μόνο για το Deliveroo. Συνήθιζα να δουλεύω για το Uber Eats αλλά με μπλόκαραν, όταν ένας πελάτης παραπονέθηκε ψευδώς ότι δεν είχα παραδώσει κάτι.
Επειδή υπάρχουν τόσοι πολλοί ακόμα εργαζόμενοι εκεί τώρα, καταλήγω συνήθως να κάνω περίπου πέντε παραδόσεις, χρησιμοποιώντας τη μοτοσικλέτα μου, η οποία έχει κλαπεί δύο φορές. Τη μία κατάφερα να την ανακτήσω, αλλά όλα ήταν σπασμένα. Κοστίζει 1.600 λίρες γι ‘αυτό ήταν πραγματικά κακό για μένα. Δεν έχω πλήρη απασχόληση κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι να κερδίσω μερικά χρήματα αγοράζοντας και πωλώντας υλικό στο eBay, αλλά έτσι δεν βγάζεις πολλά. Προσπαθώ να φτιάξω τη δική μου ιστοσελίδα. Έχω μια γυναίκα και ένα μικρό παιδί. Πληρώνουμε 650 λίρες το μήνα για ένα δωμάτιο σε διαμέρισμα με δύο κρεβάτια, το οποίο μοιραζόμαστε με κάποιον που νοικιάζει το άλλο δωμάτιο. Η σύζυγός μου κάνει κάποια εργασία μερικής απασχόλησης, σχετική με τη διδασκαλία. Ποτέ δεν κατάφερα να εξοικονομήσω χρήματα. Ό,τι έρχεται στο νοικοκυριό, ξοδεύεται αμέσως».
«Υπάρχουν φορές που είσαι άνετος. Αλλά αργότερα πιάνεις τον εαυτό σου να δυσκολεύεται να επιβιώσει»
Ο Dan Martell, 26 ετών, μιλάει στον Guardian για τη δική του εμπειρία: «Έχω εργαστεί για το Deliveroo για τα τελευταία δύο χρόνια. Τον πρώτο χρόνο ήταν μια περιπέτεια. Ήταν δυνατόν να επιτευχθεί ένα άνετο, αν και όχι ιδιαίτερα υψηλό, επίπεδο διαβίωσης. Ήταν το καλοκαίρι του 2016, δεν υπήρχαν πάρα πολλοί άλλοι ποδηλάτες Deliveroo γύρω, και έβγαζα από 10 έως 12 λίρες την ώρα. Ήμουν σε θέση να ξεπληρώσω ό,τι χρωστούσα. Ήταν ευέλικτο. Μπορούσες να βγάλεις χρήματα ή να έχεις μια ελεύθερη μέρα (ρεπό), ήταν πραγματικά καλό.
Τότε τραυματίστηκα στο γόνατο. Δεν μπορούσα να δουλέψω για τρεις μήνες και δεν υπήρχε καμία κάλυψη σε περίπτωση ασθένειας από τη Deliveroo. Πήρα ένα κομμάτι της κρατικής ενίσχυσης και οι παππούδες μου έδιναν 50 λίρες την εβδομάδα, αλλά σύντομα η ζωή μου έγινε μίζερη.
Επέστρεψα στη δουλειά και βρήκα πολλούς από τους υπόλοιπους συναδέλφους να υποφέρουν. Το μεγαλύτερο κομμάτι των παραγγελιών πήγαινε σε όσους είχαν σκούτερ. Μια παγωμένη μέρα, το Φεβρουάριο του 2017, 20 από μας που περίμεναν έξω όλη την ημέρα για παραγγελίες. Τελικά κέρδισα μόλις 4 λίρες εκείνη την ημέρα. Έπρεπε να βρίσκω παράλληλα δουλειές σε εργοτάξια και παμπ (για να συμπληρώσω το εισόδημά μου). Άλλαξα το ποδήλατο με scooter για το Deliveroo και άρχισα να παίρνω περισσότερη δουλειά. Τα πράγματα πήγαιναν ξανά καλά. Τότε, όμως, με χτύπησε ένα αυτοκίνητο και για μήνες δεν μπορούσα να εργαστώ. Πάνω απ ‘όλα, μιλάμε για έναν πολύ επισφαλή τρόπο διαβίωσης. Το σχέδιό μου είναι να προσπαθήσω να βγάλω τα προς το ζην με τη μουσική και η τζαζ μπάντα μας, η No Little Trouble, αρχίζει να γίνεται γνωστή».
Δικαστικές νίκες κόντρα στην αυθαιρεσία
Ενάντια σε τέτοιες πλατφόρμες έχει αναπτυχθεί σημαντική συνδικαλιστική δράση. Η Ένωση Ανεξάρτητων Εργατών Μεγάλης Βρετανίας (IWGB) «τρέχει» μία καμπάνια στην ιστοσελίδα της ενώ, έχει στηρίξει εργαζόμενους της Deliveroo στο Λονδίνο κατά τη δικαστική τους διαμάχη, στην οποία πάσχισαν να αποδείξουν ότι δεν είναι «ανεξάρτητοι συνεργάτες».
Μία άλλη ομάδα 50 διανομέων της Deliveroo δικαιώθηκε πρόσφατα και θα αποζημιωθεί με εξαψήφιο ποσό, στο πλαίσιο διακανονισμού με την εταιρεία.
Οι εργαζόμενοι ισχυρίστηκαν ότι είχαν παραβιαστεί βασικά τους δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της νόμιμης ελάχιστης αμοιβής και των επιδομάτων αδείας, αφού είχαν χαρακτηριστεί ως αυτοαπασχολούμενοι «εργολάβοι». Η υπόθεση αυτή συγκαταλέγεται σε μία σειρά προσφυγών κατά τέτοιου είδους εταιρειών (Hermes, Uber, Addison Lee, City Sprint, Excel και eCourier,) που αναδεικνύουν ότι οι οδηγοί και οι διανομείς (αλλά και μεταφορείς) έχουν το προφίλ του εργαζόμενου και άρα, περισσότερα δικαιώματα από έναν ανεξάρτητο “συνεργάτη”.
Εμβληματική ήταν και η περίπτωση του Γκάρι Σμιθ ο οποίος εργαζόταν επί χρόνια στην εταιρεία Pimlico Plumbers, η οποία, αν και ιδρύθηκε το 1982, έχει ενσωματώσει στη λειτουργία της αρκετά από τα χαρακτηριστικά της οικονομίας του διαμοιρασμού .
Ο Γκάρι Σμιθ συνειδητοποίησε τις συνέπειες αυτού του μοντέλου με τον χειρότερο τρόπο πριν από μερικά χρόνια, όταν υπέστη καρδιακή προσβολή και ζήτησε από την Pimlico να μειώσει τις ώρες εργασίας του. Αντί για αυτό, η εταιρεία τον «απέλυσε» και ζήτησε να της επιστραφεί το φορτηγάκι που του νοίκιαζε για τις μετακινήσεις του.
Τον περασμένο Ιούνιο, όμως, ύστερα από χρόνια δικαστικών μαχών, το ανώτατο δικαστήριο της Βρετανίας αποφάνθηκε ότι ο Σμιθ ήταν υπάλληλος της Pimlico και όχι αυτο-απασχολούμενος. Αν και τυπικά η απόφαση δεν δημιουργεί δικαστικό προηγούμενο, ούτε καν για τη Βρετανία, είναι ίσως η πρώτη φορά που ένα τόσο υψηλόβαθμο θεσμικό όργανο αναγνωρίζει στους εργαζόμενους της διαμοιραστικής οικονομίας το καθεστώς του πραγματικού υπαλλήλου (περισσότερα στο http://www.efsyn.gr/arthro/enas-ydraylikos-nikise-tin-oikonomia-toy-diam… και στο https://www.theguardian.com/business/2018/jun/13/pimlico-plumbers-gig-ec…).
«Ευχαριστούμε, δεν θα πάρουμε!»
Στην «είδηση» της επικείμενης «άφιξης» στη χώρα μας της πλατφόρμας της Wolt και του μοντέλου ακραίας επισφάλειας που τη συνοδεύει, υπάρχουν ήδη και οι πρώτες αντιδράσεις.
«Η Wolt χρειάζεται ντελιβεράδες “αυτοαπασχολούμενους”. Ευχαριστούμε. Δεν θα πάρουμε. Η Wolt θα μας βρίσκει απέναντί της, κάθε φορά που θα προσπαθεί να εκμεταλλευτεί συναδέλφους μας», σημειώνει μεταξύ άλλων η συλλογικότητα Reworkers σε ανακοίνωσή της στα social media.
Την ίδια στιγμή, η Αγωνιστική Πρωτοβουλία Εργαζομένων στον Επισιτισμό – Τουρισμό καλεί τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες «να βρίσκονται σε επαγρύπνηση στις προσπάθειες παραπλάνησης και καταπάτησης των δικαιωμάτων τους» αλλά και την πολιτεία «να δημιουργήσει και να θωρακίσει το νομοθετικό πλαίσιο απέναντι σε τέτοιου είδους αντεργατικά μοντέλα απασχόλησης». Τέλος, καλεί τις επιχειρήσεις στην εστίαση να μποϊκοτάρουν την συγκεκριμένη πλατφόρμα, με την οποία αναμένεται να επιχειρηθεί η παράκαμψη της εργασιακής νομοθεσίας και η ακύρωση στην πράξη των εργασιακών δικαιωμάτων.
Απαιτούνται ειδικές νομικές ρυθμίσεις
Όπως σημείωσε πρόσφατα η Ούρσουλα Χους, καθηγήτρια Εργατικού Δικαίου και Παγκοσμιοποίησης, κατά τη διάρκεια εκδήλωσης της Ευρωπαϊκής Αριστεράς στο ευρωκοινοβούλιο (αναλυτικά εδώ: https://left.gr/news/oymperopoiisi-kai-ergasiaki-sklavia-ekdilosi-tis-ey…), η πραγματικότητα, που ισχύει για τους εργαζόμενους μέσω πλατφορμών παροχής υπηρεσιών, διαψεύδει περίτρανα όσους υποστηρίζουν ότι η χρήση νέων τεχνολογιών θα φέρει οπωσδήποτε περισσότερη ελευθερία για τους εργαζόμενους, χωρίς να απαιτούνται και ειδικές νομικές ρυθμίσεις.
Σε μια αγορά εργασίας που συνεχώς μεταβάλλεται, κατά τρόπο που όχι απλά μεταμορφώνει τις παραδοσιακές έννοιες της εργασίας και της εξάρτησης των εργαζομένων, αλλά που δημιουργεί, πολύ περισσότερο, για ολόκληρες κατηγορίες από αυτούς νέες συνθήκες δουλείας, υπάρχει ανάγκη νέων νομικών ρυθμίσεων, που θα καλύπτουν το σύνολο των εργαζομένων και των εργασιακών τους σχέσεων.
Όπως υπογραμμίζουν πολλοί ειδικοί, το σύγχρονο εργατικό δίκαιο δεν μπορεί να καλύπτει μόνο την παραδοσιακή μορφή εργασίας, ως εξαρτημένη εργασία αορίστου χρόνου και πλήρους απασχόλησης. Αλλιώς, ο κίνδυνος είναι το εργατικό δίκαιο είναι να καταστεί «αριστοκρατικό», προσφέροντας μηχανισμούς προστασίας σε διαρκώς μικρότερο αριθμό εργαζομένων και αφήνοντας εκτός τη μεγάλη μάζα τους και, μάλιστα, τους πλέον ευάλωτους από αυτούς.
Τάσος Γιαννόπουλος, left.gr
